De Jezidi’s
(Doorbraak, 8 april 2021)
Het federale parlement bespreekt een resolutie ‘over de erkenning en de vervolging van de tegen de jezidi’s gepleegde genocidemisdaden en over hulp aan de jezidische bevolking’, ingediend door Georges Dallemagne (cdH, voormalig Arts Zonder Grenzen), Koen Metsu (N-VA), Cathérine Fonck (CDH) en Vanessa Matz (cdH). De resolutie vraagt om berechting voor de misdaden van de Islamitische Staat en alle hulp voor de Jezidi’s. Daar zijn we niet tegen, maar de inleidende ‘Toelichting’ vraagt wel om wat kanttekeningen.
Bevolkingsgroepen
‘Sinds 2014 zijn verschillende bevolkingsgroepen (jezidi’s, Assyriërs, Oud-Syriërs, Chaldeeërs, Shabakken , Turkmenen, Koerden, Alawieten, homoseksuelen en soennitische moslims), wier gedrag strijdig met de wet van Islamitische Staat (IS) werd geacht, het doelwit van door IS gepleegde slachtpartijen’, aldus de openingszin.
Bij ‘jezidi’ stelt zich hetzelfde probleem als bij ‘jood’, althans in het Nederlands: hoofdletter (voor een etnie) of kleine letter (voor een levensbeschouwelijke groep)? Dit onderscheid is wat willekeurig, en geen reclame voor onze taal. We houden het bij de spelling van Dallemagne c.s.: jezidi.
De sjabakken zijn een Koerdisch-Turkmeense door het jezidisme beïnvloede soefi-sekte, nominaal islamitisch maar voor de orthodoxen natuurlijk ketters. Dat de Turkmenen en Koerden als etnische groep door de levensbeschouwelijk gedefinieerde IS vervolgd werden, is niet juist, maar zij kozen er wel voor om hem te bestrijden.
Soennieten en sjiieten
Merk ook op dat de indieners zich vergissen waar ze onder de vervolgde groepen de ‘soennitische moslims’ noemen. De Islamitische Staat ofte het kalifaat bestond zelf uit soennieten en richtte zich tegen de sjiieten. Die bestreden hen dan weer via de Iraanse en Hezbollah-Libanese brigades. De strijd tussen kalifaat en sjiieten dateert al van de veldslagen tussen het beginnende Oemmajadenkalifaat en Mohammeds schoonzoon ‘Alî en kleinzoon Hoessein. De sjiieten zijn ontstaan als sji’at ‘Alî, ‘de partij van ‘Alî’, die vond dat een biologische Mohammed-dynastie het kalifaat moest leiden. Hun definiërende feestdag is de verjaardag van Hoesseins dood (‘martelaarschap’) op het slagveld van Kerbela in het huidige Irak.
Toen George W. Bush Irak was binnengevallen, werd onder zijn personeelsleden voor buitenlands beleid een peiling gedaan over het verschil tussen soennieten en sjiieten. Viel dat tegen: de meesten konden geen enkele duiding geven bij een conflict dat de moslimwereld en bij uitstek de geschiedenis van Irak al veertien eeuwen beheerst. Ik heb in 1993 op het State Department mensen van de islamcel geïnterviewd, en dat bleken adembenemend goedgelovige papegaaien van alle bekende smoezen. Het verklaart de dwaasheden van hun Midden-Oostenpolitiek, en als het in Washington druppelt, dan regent het in Brussel.
Nu, soit, Dallemagne is arts, geen oriëntalist (ocharme), en je hoeft de bijzonderheden niet te kennen om te begrijpen dat de jezidi’s een groot onrecht is aangedaan. Het is al goed dat hij zich voor hen engageert, en daarin wil ieder normaal mens hem steunen.
Geschiedenis van de jezidi
Volgens de eigen webstek yeziditruth.org zouden er wereldwijd een 800 000 jezidi’s zijn; en bij vervolgingen doorheen de eeuwen 23 miljoen gedood. Ik geef het cijfer voor wat het waard is. Vroeger zweeg men uit nationale fierheid de eigen nederlagen en slachtofferaantallen dood en moest men gegevens daarover uit de zegebulletins van de overwinnaar halen, die vaak overdreven. Die cijfers werden nogmaals gemaximaliseerd toen men vanaf de twintigste eeuw de eigen slachtofferaantallen als drukkingsmiddel ging inzetten. In ieder geval hebben zij tijdens nooit-eindigende vervolgingen door de moslims veel geleden.
Waarom? Wie zijn zij dat zij deze moslimgramschap ‘verdiend’ hebben? De naam ‘jezidi’ verwijst naar verluidt naar de vroege kalief Jazied ibn Moe’awijja, die zij hulptroepen zouden geleverd hebben voor de strijd tegen de sjiieten rond Hoessein. De naam betekende dan ‘de mannen van Jazied’, een soort van vrijbrief om hen als heidenen te beschermen tegen zijn medemoslims. Als ze dat verhaal wat meer uitgespeeld hadden tegenover IS, dat ze over de eeuwen heen dezelfde strijd voor het kalifaat en tegen de sjiieten gestreden hadden, zou hun dat wellicht wat meer mildheid opgeleverd hebben. Anderen zeggen dat de naam van een jonger familielid van Jazied kwam, de in die streek populaire 12de-eeuwse prediker Sjeik Adi. Het zou deze man zijn die nog steeds als ‘sulten Ezid’ geëerd wordt. De jezidi’s zelf geven dan weer een religieuze duiding aan hun naam, samenhangend met Perzisch ‘jazata’, letterlijk ‘vereerde’, min of meer ‘engel’.
Volgens de Toelichting is het jezidisme ‘een monotheïstische religie waarvan de aanhangers beweren dat ze haar wortels in de antieke Iraanse cultuur heeft. De erste sporen van hun geloof, een van de oudste ter wereld, zijn meer dan 4 000 jaar oud.’
Wortels in hindoeïsme
De jezidi’s hebben hun verste wortels duidelijk in het hindoeïsme. Dat is nog zichtbaar in hun diepste godsdienstige en maatschappelijke praktijken: hun verering van de opgaande zon (in open lucht: geen tempels, evenmin als in de Veda’s) en hun kastenstelsel. Waarschijnlijk maakten zij deel uit van dezelfde migratie die rond 1500 vC in Mitanni (Syrië) en Kassitisch Babylon een superstraat (elitair restant) aan Sanskrit-woorden opleverde. Verder hebben zij als centraal symbool de pauw, een uit India afkomstige vogel.
Xwedê/’Chwedê’ is een variant van de Perzische naam voor God: Choda, ‘de Zelfgeschapene’, als in de afscheidswens Choda hafiz, ‘God (weze uw) gids’. De naam Allah vertalen, daar nemen moslims niet echt aanstoot aan. Anders is het gesteld met hun tweede voorwerp van verering, de pauw-engel: ‘De islamisten beschouwen de jezidi’s als duivelaanbidders en zijn van oordeel dat ze moeten worden uitgeroeid.’
Islamitisch precedent
Vandaar dus: ‘De specifiek tegen de jezidi’s gerichte vervolgingen waren systematisch en extreem: pogroms, de stelselmatige uitmoording van de mannelijke bevolking, het onderwerpen aan seksuele slavernij van de (…) vrouwelijke maagden (…), het verslaafd maken aan verdovende middelen van kinderen die vervolgens tot de islam werden bekeerd en tot strijders omgevormd.’
Niets van deze praktijken is zonder islamitisch precedent. Het laatstgenoemde vormde bijvoorbeeld de oorsprong van de Ottomaanse janitsaren, jongens die als ‘bloedbelasting’ (devşirme) door de Slavische christenen moesten geleverd worden. Maar goed, in deze Toelichting zal u niets vernemen over het islamitisch wettelijk kader dat de IS-wandaden begrijpelijk maakt. U zal als een blozende maagd heilige verontwaardiging moeten tonen over gebeurtenissen waarvan u de verklaring om eigen bestwil niet mag weten.
